Σύντομα κείμενα για το Ιωβηλαίο  – Αρ. 3 – Φεβ.2025

Το Ιωβηλαίο Έτος στην παράδοση

της Καθολικής Εκκλησίας

2. Το θεολογικό νόημα του προσκυνήματος

Το Ιωβηλαίο είναι στενά συνδεδεμένο με την προσκύνηση του Μυστηρίου της Εν­σάρ­κωσης, η οποία Ενσάρκωση συνδέθηκε με ορισ­μένους τόπους. Στην Παλαιά Δια­θήκη για να συναντήσουν οι Ισ­ραη­λίτες τον Θεό πή­γαιναν, τουλάχιστον μια φορά στη ζωή τους, προσκύνημα στο Ναό της Ιερουσαλήμ για την εορτή του Πάσχα. Στην Αγία Γραφή ο ιερός τόπος σταδιακά επικεντρώνεται στην Ιερου­σα­λήμ όπου ο Θεός του Ισραήλ επι­θυ­μεί να τιμηθεί και κατά κάποιο τρόπο να συ­ναντηθεί. Ο ίδιος ο Ιησούς, υποτασ­σό­μενος στον Νόμο, μαζί με τη Μαριάμ και τον Ιω­σήφ, πηγαίνει προσκυνητής στην αγία πόλη Ιερουσαλήμ σε ηλικία 12 ετών (πβλ Λκ 2,41).

Στην Καινή Διαθήκη, το επίκεντρο του ιε­ρού τόπου κορυφώνεται στο Χριστό, ο οποί­ος γίνεται ο καινούργιος “ναός’’ (πβλ Ιω 2,21) όπου κατοικεί “η πληρότητα της θεό­τητας’’ (Κολ 2,9). Εν Χριστώ, και η Εκ­κλησία θεω­ρεί­ται στην Καινή Δια­θή­κη “ναός’’ (πβλ Α΄ Κορ 3,17) έως και ο κάθε μαθητής του Χριστού, εφόσον είναι κατοι­κία του Αγίου Πνεύματος (πβλ Α΄ Κορ 6,19· Ρωμ 8,11).

Στα Ευαγγέλια η αποστολή του Ιησού παρουσιάζεται ως  μια οδοιπορία προς την Ιερουσαλήμ όπου θα εκπληρώσει την αποκάλυψη του Θεού Πατέρα με τα γεγονότα του Πάσχα. Ειδικότερα ο ευαγγελιστής Λουκάς βλέπει την αποστολή του Ιησού ως μια οδοιπορία που είναι και γεωγραφική και θεολογική: αρχίζει στη Ναζαρέτ (Λκ 4, 16-30) και καταλήγει στην Ιερουσαλήμ (Λκ 9, 51· 19, 28· 24, 47). Αυτή η οδοιπορία είναι θεμελιώδης διάσταση του καινούργιου που φέρνει ο Χριστός: ο Υιού του Θεού κατέρχεται στην ιστορία (Λκ 1, 34-38), βαδίζει εκεί που βαδίζουν και οι άνθρωποι φέρνοντας τους το Ευαγγέλιο (Λκ 4, 18.43), καλεί τους μαθητές να τον ακολουθήσουν (Λκ 5, 1-11),  ο δρόμος της οδοιπορίας του Ιησού γίνεται οδός μαθητείας (Λκ 5, 11), ευαγγελισμού (Λκ 9, 1-6· 10, 1-20), επίσκεψης των σπιτιών των ανθρώπων πριν την είσοδο στο ναό της Ιερουσαλήμ, την καρδιά του εβραϊκού κόσμου.    

Η ιστορία της Εκκλησίας είναι το ζωντανό χρονικό ενός προσ­κυνήματος, μιας οδοι­πο­ρίας που δεν τελειώνει ποτέ. Το προσκύνημα είναι μια απτή υπενθύμιση της κατάστασης του ανθρώπου, ο οποίος βλέπει και συλ­λο­γίζεται την ίδια του την ύπαρξη ως μια πο­ρεία. Από τη γέννηση έως το θάνατο, ο κα­θένας είναι ένας οδοι­πόρος. Το προσ­­κύ­νημα είναι μια προσωπική οδοιπορία του πιστού στα βήματα του Λυτρωτή. Πρόκειται για μια άσκηση, μια γύμ­ναση του πνεύματος, μια διαρκή επαγρύπνηση πάνω στη εύθ­ραυστη ανθρώπινη φύση, μια έξοχη εσωτερική προ­ε­­τοι­μασία για τη μετασ­τ­ροφή της καρδιάς.

3. Οδοιπορία μεταστροφής

Το χριστιανικό προσκύνημα εμπεριέχει μια ενδόμυχη προσδοκία, αυτή της αλλα­γής, της εσωτερικής αλλαγής. Ως πνευματική, θρησ­κευτική αλλαγή, μπορεί να ονο­μασ­τεί μεταστροφή. Οι αλλαγές έχουν τη δυναμική τους μέσα από τις οποίες η επι­θυ­μία αλ­λα­γής βρίσκει την πραγ­μά­τω­σή της. Ο πρω­τα­γωνιστής είναι η Θεία Χάρη· είναι εκείνη που παράγει καρπούς πνευματικούς μετα­νοίας. Συνήθως η Χάρη του Θεού δεν επιβάλλεται, επιδιώκει την πειθώ, την έλξη προς αυτήν, σε­­βό­μενη την ανθρώπινη ελευ­θερία. Ο δυ­να­μισμός του προσκυνήματος ως οδοιπορία μεταστροφής τρο­φο­δοτείται από συγκεκ­ρι­μέ­νες χαρακτηριστικές καταστάσεις.

Η αταραξία

Με την απόφαση να κάνεις προσκύνημα, επιλέγεις να διακόψεις την καθη­με­ρι­νό­τητά σου, να σταματήσεις εκείνο που κάνεις για να κάνεις κάτι άλλο, δια­φο­ρε­τι­κό: να αφε­θείς στην επίδραση του χώρου και του χρό­νου με τρόπο διαφορετικό.

Για να είναι ουσιαστική αυτή η επίδραση χρειάζεται να αποκοπείς από ό,τι δια­τα­ράσ­σει την αταραξία: πρόσωπα, αντικείμενα, συ­νήθειες. Το προσκύνημα δεν είναι μια βόλ­τα, μια επίσκεψη, μια έξοδος· είναι μια κα­τάσ­ταση.

Ο μόχθος

Το προσκύνημα ως πορεία εμπεριέχει το μόχ­θο, σωματικό και πνευματικό. Είναι με τα πόδια που πορευόμαστε προς ένα προσ­κυ­νηματικό ναό· είναι με τη θέλησή μας που στρέ­φουμε την προ­σο­χή μας στην εμπειρία που μας καλεί η Θεία Χάρη.

Η συνοδοιπορία 

Όταν το προσκύνημα είναι ομαδικό, η προσπάθεια γίνεται με το μοίρασμα της εμ­πειρίας ως συνοδοιπορία: το «συν», το «μαζί» στην πορεία είναι το στήριγμα στην επι­λο­γή της κατεύθυνσης προς τις εκ­π­λή­ξεις της αλλαγής. Η συνοδοιπορία έχει εκφ­ρά­σεις αλληλεγγύης (υποσ­τήριξης στην κοι­νή προσ­πάθεια) και εκφράσεις νοερής πα­ρουσίας (ως εμπειρία πνευματική δεν μπο­ρούμε να ξεχάσουμε πρόσωπα αγαπημένα, ζώντων και νεκρών). Και οι δυο αυτές εκφ­ράσεις είναι όψεις της βαθειάς πραγ­μα­τι­κό­τητας που ονομάζουμε κοινωνία ως τρόπο σχέ­σε­ων.

Η κατά μόνας πορεία

Ακόμα και όταν το προσκύνημα είναι ομα­δικό, η εμπειρία είναι προσωπική. Το έργο της Θείας Χάριτος χρειάζεται και τη σιωπή, και την κατά μόνας πορεία. Στιγμές σιωπής και προσωπικής μοναξιάς δια­φο­ρο­ποιούν το προσκύνημα από την εκδρομή. Είναι στιγμές τις οποίες μπορεί κάποιος να δυσκολεύεται να έχει, συνηθισμένος στη φρε­νί­τιδα του σήμερα και στην ηχορύπανση της ζωής· αλλά είναι και στιγμές που κάποιος άλλος λαχ­τα­ρά, ποθεί να έχει.

Ο θαυμασμός

Με την διαφορετική επίδραση του χώ­ρου και του χρόνου, το προσκύνημα γίνεται μια και­νούρ­για ματιά για τη φύση (θαυ­μά­ζοντας πράγματα που δεν είχαμε την ηρεμία ή το χρόνο να εκτι­μή­σουμε), για τους χώρους λατρείας (θαυμάζοντας ένα έργο τέχνης με μάτια πίστης). Ο θαυμασμός επιτυγχάνεται και με το ρυθμό οδοι­­πορίας: βα­δί­ζον­τας βλέ­πουμε με το ρυθμό του βαδίσματός μας. Ο προσκυ­νη­τής εναλλάσσει τις στά­σεις με το βη­μα­τισμό, έτσι δεν «καταναλώνει» ό,τι βλέ­πει αλλά το θαυμάζει. 

Η προσευχή

Θα λέγαμε ότι η προσευχή είναι το «καύ­σιμο» του προσκυνήματος. Έμμεσα, κάθε εμπειρία της οδοιπορίας είναι εμπειρία προ­σευχής: όλα ωθούν στο διάλογο με το Θεό, στη ζωντανή σχέση φιλίας με τον Ιησού.

Η απόφαση

Στην απόφαση να τεθείς σε πορεία βρίσκεται η ουσία κάθε προσκυνήματος. Όπως ο Αβραάμ καλεσμένος από το Θεό να αφήσει τη γη του, ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα και βάδισε προς μια καινούργια κατάσταση (Γεν 12, 1-4). Το προσκύ­νη­μα ενέχει μια στάση εμπιστοσύνης, μια απάντηση πίστης, ένα άνοιγμα στην ελπίδα.

Η προετοιμασία πριν την εκκίνηση, δηλ. από την απόφαση στην καρδιά έως την κίνηση δεν είναι χωρίς πειρασμούς και δυσκολίες. Όποιος εκείνος που πρόκειται να ταξιδέψει παίρνει μαζί του τα απαραίτητα. Έτσι η προετοιμασία είναι μια πρώτη φάση εξαγνισμού των λόγων για τους οποίους ξεκινάς το προσκύνημα. Έχουμε την ωραία εικόνα του εβραϊκού λαού που ετοιμάζεται να αρχίσει την προσκυνηματική του πορεία εγκαταλείποντας την Αίγυπτο (Εξ 12).

Μαζί με τον πειρασμό να ξανασκεφτείς την από­φαση είναι κι εκείνος να θέλεις να έχεις κάποιες σιγουριές που στην οδοιπορία μπορούν να γίνουν είδωλα (όπως το χρυσό μοσχάρι στην Εξ 32, 1-6).

Χαρακτηριστικό της απόφασης να γίνεις προσκυνητής είναι να στοχεύσεις στο ουσιώδες και να δεχθείς τα απρόβλεπτα της οδοιπορίας.     

Προτεινόμενα βιβλικά κείμενα

Αναζητώντας τη Σοφία (Παροιμίες 2, 1-10)

Ο Χριστός, η ζωή σας (Κολ 2, 6-7· 3, 1-4·12-7)

Ωδή των Αναβαθμών (Ψαλ. 122)

Αναγνωρίστε τον Κύριο (Λκ 24, 13-35)

Να πορεύεστε στο φως (Α΄ Ιω 1, 5- 2, 11)

© Ιωάννης Ασημάκης – Αποστολικό Βικαριάτο Θεσσαλονίκης