Σύντομα κείμενα για το Ιωβηλαίο  – Αρ. 5 Απρίλιος 2025

Η ΑΡΕΤΗ ΤΗΣ ΕΛΠΙΔΑΣ

Προδιάθεση συμμετοχής στη θεϊκή ζωή

Η ελπίδα είναι εκείνη η αρετή, η οποία ωθεί τον άνθρωπο να επιθυμεί την αιώ­νια σωτηρία και τη βασιλεία των ουρανών ως την ύψιστη μορφή ευτυχίας και εκ­π­λή­ρωσης της ύπαρξης. Η ελπίδα γεννιέται από την εμ­πιστοσύνη στην υπόσχεση του Χριστού, ο οποί­ος μας αποκάλυψε ότι όποιος ζει μέσα στο θέλημα του Θεού και εγ­κα­ταλείπεται στην καθοδήγηση του Αγίου Πνεύματος, θα έχει ζωή μετά τον θάνατο: αιώ­νια ευτυ­χισ­μένη για τους καλούς, αιώνια δυστυχισμένη για τους κα­κούς.

Προσδοκία μέλλοντος

Βιβλικά, η ελπίδα σχετίζεται με τη θέση που έχει το μέλλον στη θρησκευτική ζωή του λαού του Θεού: οι πιστοί το διακρίνουν ως ένα μέλλον πιστότητας που θέλησε ο Θεός για όλους τους ανθρώπους (Α΄ Τιμ. 2, 4). Οι υποσχέσεις του Θεού αποκά­λυψαν σιγά-σιγά στο λαό του τη λάμψη αυτού του μέλ­λοντος: θα είναι «μια καλύτερη πατ­ρί­δα, δηλ. επουράνια» (Εβρ 11,16), «΄την αιώνια ζωή΄ στην οποία ο άνθρωπος θα είναι ΄όμοι­ος του Θεού΄» (βλ. Α΄ Ιω 2, 25· 3,2). Εκείνο που εγ­γυά­ται την πραγμα­τι­κό­τητα αυτού του μέλλοντος είναι η εμπιστοσύνη στο Θεό και στην πιστότητά του, η πίστη στις υποσχέσεις του (βλ. Εβρ 11, 1). Ο πιστός λοιπόν, επι­θυ­μεί αυτό το μέλλον, γεμίζει με την προσδοκία αυτού του μέλλοντος ή ακρι­βέσ­τερα, δύ­να­ται να το ελπίζει. Η με­το­χή σ’ αυτό το αμ­φί­βο­λο μέλλον παραμένει προβ­ληματική γιατί εξαρτάται από μια αγάπη πισ­τή και καρ­τε­ρι­κή δηλ. μια αγάπη απαιτητική.

Ο Απ. Παύλος αναγνωρίζει τη σπου­δαιό­τητα του Αγίου Πνεύματος, το πραγ­­ματικό βοήθημα για εκείνον που ελπίζει στην αιώ­νια σωτηρία. Πράγματι, δεν αρκεί η ανθ­ρώ­πινη δύναμη για να την αποκτήσει, χρειά­ζε­ται και η χάρη που έκ­χυ­σε ο Θεός στις καρ­διές μας μέσω του Αγίου Πνεύματος: «η ελ­πί­δα δεν ντροπιάζει, επειδή η αγάπη του Θεού ξεχύθηκε μέσα στις καρδιές μας, μέσω του Πνεύ­μα­τος του Αγίου που μας έχει δο­θεί» (Ρωμ. 5, 5).  

Επομένως η ελπίδα αντλεί τη δύναμή της, από τον Ιησού Χριστό, με την υπόσ­χε­ση Του, και από το Άγιο Πνεύμα που μας δό­θη­κε για να “τροφοδοτεί’’ αυτή την υπόσ­χε­ση.

Η ελπίδα δεν είναι η απλή λαχτάρα για ευ­τυχία μετά τον θάνατο· από την ελπίδα αν­τλεί ισχύ και νόημα κάθε πράξη, κάθε δρασ­τηριότητα. Με την ελπίδα μπο­ρού­με να αντι­μετωπίσουμε τις δοκιμασίες της κάθε μέρας, να στηριχθούμε στις απο­γοη­τεύσεις, να προσ­τατευθούμε όταν είμαστε απαρη­γό­ρητοι. Στην ελπί­δα βρίσκεται η κινητήριος δύ­ναμη του καθημερινού βίου ως χριστιανοί και αυτή η δύναμη κινεί και τις άλλες θεο­λο­γικές αρετές: την πίστη και την αγάπη.  

Ένα θαυμάσιο πρότυπο στην επιδίωξη της ελπίδας είναι ο Αβραάμ, ο οποίος  «πα­ρό­­­λο που δεν υπήρχε ελπίδα, πίστεψε, ελ­πί­ζοντας ότι θα γίνει πατέρας πολλών εθνών» (Ρωμ. 4, 18). Έλπισε ενάντια σε κάθε ελπίδα. Ο Κύριος Ιησούς θέλησε να δώσει τροφή στη φλόγα της ελπίδας κηρύτ­τον­τας τους μα­κα­ρισμούς (Μτ. 5, 3-12). Οι άνθ­ρω­ποι είναι μα­κάριοι δηλ. ευτυ­χισ­μένοι εφόσον ζουν σύμ­φω­να με τη διδαχή του Ιησού. Η βίωση των διδαχών είναι η ευλογία του να πορεύεσαι προς τη σωτηρία.

Αυτή την ευλογία περιγράφει η αγία Θη­ρεσία της Άβιλα στο Exclamaciones del alma a su Dios:

έλπισε, ψυχή μου, έλπισε. Δεν γνωρίζεις ούτε την ημέρα, ούτε την ώρα. Επαγ­ρύπ­να πρό­θυ­μα διότι όλα περνούν ωσάν φύσημα, παρόλο που η ανυπομονησία σου μπορεί να κάνει αβέ­βαιο ό,τι είναι βέβαιο και διαρκές ό,τι είναι βραχύ. Αναλο­γί­σου ότι, όσο περισ­σό­τε­ρο αγωνιστείς, τόσο περισσότερο θα γευθείς την αγάπη σου για το Θεό και τόσο περισ­σό­τερο μια μέρα θα χαρείς μαζί με τον Εκλεκτό σου, σε μια έκσταση ευτυχίας που δεν θα έχει τέλος.

Αίσθημα σιγουριάς 

Η ελπίδα συχνά απεικονίζεται ως μια γυ­ναίκα που αρπάζεται από μια άγκυρα, σύμ­βο­λο της βέβαιης ελπίδας. Η άγκυρα κρατά σταθερό το πλοίο όταν προσα­ρά­ζει στη στε­ριά. Γι’ αυτό στην Καινή Διαθήκη συμβολίζει την ελπίδα στις υποσ­χέσεις του Θεού και, χάρη στο πασχαλινό μυστήριο, ταυτίζεται με το Χριστό: με το σταυρό και την ανάστασή του οδήγησε τους πιστούς στη στέρεα γη της κοι­νω­νίας με το Θεό, μια γη στην οποία πρώτος Αυτός εισήλθε.

Όταν λέμε για ένα πρόσωπο ή για μια κα­τάσταση ότι είναι ‘αγκυροβόλι’ εν­νο­ούμε μια κατάσταση, ένα πρόσωπο που δίνει λύ­ση στις δυσκολίες, που οδηγεί εκτός κινδύ­νου:

Επειδή φοβούνταν μη πέσουμε σε βρα­χώδη μέρη, έριξαν τέσσερις άγκυρες από την πρύμ­­νη παρακαλώντας να ξημε­ρώ­σει (Πρξ 27, 29).  

Έτσι κι ο Θεός, θέλοντας να δείξει στους κλη­ρονόμους της υπόσχεσης ότι η απόφαση του είναι αμετάβλητη, την εγγυήθηκε με όρκο. […] εμείς, που ζητήσαμε καταφύγιο κοντά του, έχουμε ισχυρή ενθάρρυνση να κρα­τη­θούμε σταθερά πάνω στην ελπίδα που βρίσκεται μπροστά μας. Αυτή την ελπίδα την έχουμε ως ασφαλή και σίγουρη άγκυρα της ψυχής, και η οποία μας εισάγει μέχρι μέσα στα ενδότερα του καταπετάσματος, όπου για χάρη μας μπήκε πριν από μας ο Ιησούς, με το να γίνει αρχιερέας αιώνια, σύμφωνα με την τάξη του Μελχισεδέκ (Εβρ 6, 17-20 passim)

Η ελπίδα, η οποία εδράζεται στα αξιό­πισ­τα λόγια του Θεού, είναι όπως μια άγ­κυ­ρα που δίνει στον πιστό σταθερότητα, γιατί, πα­ρότι ακόμα σε πορεία, είναι βέβαιος ότι ήδη ανήκει στο Θεό. Η χριστιανική ελπίδα είναι κάτι περισ­σό­τερο από μια βέβαιη υπόσ­χεση: χάρη στο θάνατο και στην ανάσ­ταση του, ο Ιη­σούς εισήλθε στα άγια των αγί­ων, δηλ. στην οικειότητα με το Θεό, φέ­ρον­­τας μαζί του όλους εκεί­νους που πισ­τεύ­ουν σ’ Αυτόν. Ο Ιησούς είναι η άγκυρα της σω­τη­ρίας μας, εκεί­νος που ελευθερώνει από τους κιν­δύ­νους. Στην πα­λαιά αποτύπωση της χρισ­­­τια­νι­κής άγκυρας με τους δυο βραχίονες που δια­σ­ταυρώνονται με ένα δαχ­τυλίδι στην άκρη για να περνάει το σχοινί, συμ­βο­λί­ζεται ο χρισ­τιανικός σταυ­ρός, ιδιαί­τε­ρα στους διωγ­μούς όταν ήταν επικίνδυνη η φα­νέρωση της χρισ­τια­νι­κής ταυτότητας. Έγρα­φε ο Ρου­φί­νος της Aquileia (4^ο αι.): όπως όταν θε­ρι­εύ­ει η τρι­κυμία ρίχνεις την άγ­κυ­ρα, έτσι κι εμείς, αν έχουμε την άγκυρα της ελ­πί­­δας προ­­­ση­λω­μέ­νη στο Θεό, δεν θα τρο­μά­ξουμε από οποια­δή­ποτε κα­ται­γίδα του κόσ­μου.

Στην πνευματικότητα

Πρωταρχικό αντικείμενο της ελπίδας είναι η αιώνια μακαριότητα. Αιτία της ελ­πί­δας είναι η παντοδύναμη αρωγή του Θεού, αρωγή η οποία φανερώνει την ευσ­π­λαχνία του και την πιστό­τη­τα στις υποσ­χέ­σεις του. Γι’ αυτό κανένα εμπόδιο προς τη σωτηρία δεν είναι ανυ­πέρβλητο.

Η ελπίδα δίνει τεράστια γαλήνη, τη δια­θε­­σιμότητα και μερικές φορές ακόμα και την επιθυμία της θυσίας για να φθάσουμε στον ουρανό: η αρετή της ελπίδας κάνει ΄επι­θυ­μη­τό΄ το θάνατο για να βιωθεί η όντως ζωή. Είναι η έκφραση που καθιέ­ρω­σε ο ιερός Αυ­γουστίνος («πεθαίνω για να μην πεθαίνω») και υιοθέτησαν η αγία Θηρεσία της Άβιλα και ο άγιος Ιωάννης του Σταυρού.