Σύντομα κείμενα για το Ιωβηλαίο  – Αρ. 6 Μάιος 2025

Η ΑΡΕΤΗ ΤΗΣ ΕΛΠΙΔΑΣ

Σκέψεις από την εγκύκλιο Spe salvi του Πάπα Βενεδίκτου ΙΣτ΄, περί της χριστιανικής ελπίδας (2007)

Είναι και για μας σήμερα η χριστιανική πίστη μια ελπίδα που μεταμορφώνει και στη­ρί­ζει τη ζωή μας? Είναι ένα μήνυμα, ένα άγγελμα που πλάθει με τρόπο και­νούργιο την ίδια τη ζωή? (§ 10).

Ο Πάπας Βενέδικτος μας τονίζει ότι η πίστη είναι η ουσία της ελπίδας. Η απολύτ­ρωση μάς προσφέρεται διότι μας δόθηκε η ελπίδα, μια ελπίδα αξιόπιστη, δυνάμει της οποί­ας μπορούμε να αντιμετωπίσουμε το παρόν: το παρόν, ακόμα και αν είναι κοπιαστικό, μπορεί να βιωθεί και να γίνει αποδεκτό εφόσον οδηγεί προς ένα σί­γουρο προο­ρισ­μό, έναν προορισμό τόσο μεγάλο που να δικαιολογεί το μόχθο της πορείας μας. Ο Λόγος του Θεού διακηρύττει ότι η ελπίδα είναι κεντρικής ση­μασίας για την πίστη: «Ας κρα­τά­με σταθερή την ομολογία της ελπίδας, διότι είναι πισ­τός αυτός που έδωσε τις υποσ­χέσεις» (Εβρ 10, 23)· «μέσα στις καρδιές σας να τιμάτε τον Κύριο, το Χριστό, και να είστε πάντοτε έτοιμοι να δώστε απάντηση σε κα­θένα που σας ζητά την αιτία της ελπίδας που έχετε μέσα σας» (Α΄Πε 3, 15)· «δεν θέλουμε, αδελ­φοί, να αγνοείτε σχε­τικά μ’ αυτούς που έχουν κοιμηθεί, ώστε να λυπάσ­τε όπως και οι υπό­λοιποι που δεν κατέχουν την ελπίδα» (Α΄Θεσ 4, 13). Διακριτικό του χριστιανού είναι ότι έχει ένα μέλλον: μόνο όταν το μέλλον είναι βέβαιο ως πραγματικότητα θε­τι­κή, τότε μόνο γίνεται ορατό και το παρόν. Όποιος έχει ελπίδα ζει διαφορετικά (§ 2). 

Μιλώντας για απολύτρωση όμως, έρχεται να μας εξηγήσει αυτή την πραγμα­τι­κό­τητα μια ρήση του Απ. Παύλου στην προς Εφεσίους επιστολή: «εκείνο τον καιρό ήσασ­ταν χωρίς Χριστό […] χωρίς ελπίδα και ζώντας στον κόσ­μο χωρίς Θεό» (Εφ 2, 12). Η ελ­πί­δα κατέχεται όταν προέρχεται από την αυθεντική συνάν­τηση με το Θεό. Ο Πάπας Βε­νέδικτος παρα­θέτει την βιωματική πνευματική διαδρομή της σουδανής σκ­λάβας Ιω­ση­φίνας Bakhita που αγιοποιήθηκε από τον Πάπα Ιωάννη-Παύλο Β΄. Όταν γνώρισε τον Κύριο Ιησού αισθάνθηκε ότι αυτός ο Κύριος τη γνώ­ριζε, είχε πλάσει κι εκείνη, αγα­πού­σε κι εκείνη. Ο Κύριος την γνώριζε, την αγα­πού­σε και την περίμενε. Αυτή ήταν η με­­γάλη της ελπίδα: Εκείνος με αγαπάει και, ό,τι κι αν συμβεί, Αυτός που είναι η Αγά­πη, με περιμένει. Διαμέσου αυτής της βέβαιης ελπίδας, η Bakhita λυτ­ρώ­θηκε, δεν αισθα­νό­ταν πλέον σκλάβα αλλά ελεύθερο παι­δί του Θεού. Κατανοούσε βιωματικά τη ρή­ση του Παύλου στην προς Εφε­σί­ους: πριν ήμουν δίχως ελ­πί­δα και χωρίς Θεό· δίχως ελπίδα επειδή ήταν χωρίς Θεό (§ 3). Αυτό έφερε η έλευση του Ιησού Χριστού: τη συ­νάν­τηση με το Θεό τον ζωντανό, τη συνάντηση με μια ποιότητα ελ­πί­δας που ήταν ισ­χυρότερη από τις κα­κου­χίες της σκλαβιάς· γι’ αυτό η χριστιανική ελ­πίδα μεταμορ­φώ­νει εκ των έσω τη ζωή και τον κόσμο. Ο άνθρωπος έχει ανάγκη το Θεό, διαφορετικά στερείται ελ­πίδας.

Στο γνωστό εδάφιο της προς Εβραίους επιστολής (11, 1) όπου ο Απόστολος Παύλος δια­πλέκει βαθύτατα την αρετή της πίστης με την ελπίδα, διδασκόμαστε ότι η πίστη μάς δίνει ήδη από τώρα κάτι από την πραγμα­τι­κότητα που προσμένουμε και αυτή η πραγ­μα­τικότητα αποτελεί για μας μια δοκιμή εκείνων που ακόμα δεν βλέ­πουμε: είναι μια πραγματικότητα, η οποία ελκύει μέσα στο παρόν το μέλλον. Το γε­γονός ότι αυτό το μέλ­λον υπάρχει, αλλάζει το παρόν· το παρόν αγγίζεται από τη μελλοντική πραγ­μα­τι­κό­τη­τα (§ 7). 

Η προσευχή ως σχολείο της ελπίδας

Αν πια δε με ακούει κανένας, ο Θεός ακόμα με ακούει. Αν δεν μπορώ πια να μιλή­σω με κανένα, στο Θεό μπορώ πάντα να μιλάω. Σε μια ομιλία του για την Α΄ επισ­τολή του Ιωάν­νη, ο ιερός Αυγουστίνος, ορίζει την προσευχή ως μια άσκηση επι­θυ­μίας. Ο άνθ­ρω­πος πλάσ­τηκε για μια μεγάλη πραγματικότητα: το Θεό τον ίδιο· πλάστηκε για να πληρωθεί (να πλημμυρίσει) από το Θεό. Η καρδιά του ανθρώπου όμως είναι πε­ριο­ρισ­μένη γι’ αυτή τη μεγάλη πραγματικότητα. Πρέπει να διευ­ρυν­θεί: ο Θεός, μέσω της επιθυμίας, διευ­ρύ­νει την ψυχή και καθιστά τον άνθ­ρω­πο ικα­νότερο να δεχθεί Αυτόν τον ίδιο. Ο ιερός Αυγουστίνος περιγράφει αυτή τη διαδικασία για την καρ­διά με μια όμορφη εικόνα:

«Υπέθεσε ότι ο Θεός θέλει να σε γεμίσει με μέλι [σύμβολο της τρυ­φερότητας του Θεού και της καλοσύνης του]. Όμως, αν εσύ είσαι γεμάτος ξύδι, που θα βάλει το μέλι;» Το δοχείο, δηλ. η καρδιά, πρέπει πρώτα να ‘’μεγαλώσει’’ (διεύρυνση) και ύστερα να κα­θα­ρισ­τεί. Να φύ­γει το ξύδι και η μυρωδιά του. Αυτό χρειά­ζεται δουλειά, κοστίζει πόνο, μόνο έτσι όμως πραγ­μα­το­ποι­είται η προσαρ­μογή σ’ εκείνο που είμαστε ταγμένοι» (Ιερός Αυγουστίνος, Πραγμα­τεία στην Α΄ Ιωάννη 4,  PL 35, 2008κε) (§ 32-33).

Προσεύχομαι δεν σημαίνει να είμαι αλλού, εκτός πραγματικότητας. Ο ορθός τρό­πος προσευχής είναι μια διαδικασία εσωτερικού εξαγνισμού που μας κάνει ικα­νούς για το Θεό, άρα και ικανούς για τους συνανθ­ρώ­πους. Στην προσευχή οφεί­λουμε να μάθουμε τι μπορούμε να ζητήσουμε πραγματικά από το Θεό· Οφεί­λου­με να μάθουμε ότι δεν μπορούμε να προσευχόμαστε ενάντια στους άλλους. Οφεί­λου­με να μά­θουμε ότι δεν μπορούμε να ζητούμε πράγματα επιπόλαια και ρηχά που ικα­νο­ποι­ούν τις επιθυμίες της στιγμής. Γι’ αυτό είναι ορθό να εξαγ­νί­σουμε τις επι­θυ­μίες μας και τις ελπίδες μας: να ελευθερωθούμε από το ψεύδος που μας πα­ραπ­λανά. Όπως λέει ο ψαλμωδός: «Καθά­ρι­σέ με από τις άγνωστες αμαρτίες μου» (Ψαλ 18, 13) (§ 33).

Από τη Σύνοψη της Κατήχησης της Καθολικής Εκκλησίας

387. Η ελπίδα είναι η θεολογική αρετή με την οποία επιθυμούμε και περιμένουμε από τον Θεό την αιώνια ζωή ως ευτυχία μας, βασίζοντας την εμπιστοσύνη μας στις υποσ­χέ­σεις του Χριστού και στηριζόμενοι στη βοήθεια της χάρης του Αγίου Πνεύ­μα­τος, για να την αξιομισθήσουμε και να προσκαρ­τε­ρή­σουμε σ’ αυτήν μέχρι το τέλος της επί­γει­ας ζωής μας.

442. Η ελπίδα αναμένει με εμπιστοσύνη την μακάρια ενόραση του Θεού και τη θεϊκή βοήθεια, αποφεύγοντας την απελπισία και την αλαζονεία.

ΠΡΑΞΗ ΕΛΠΙΔΟΣ

Θεέ μου, ελπίζω ότι χάρη στην καλοσύνη Σου,

θα λάβω την άφεση όλων των αμαρτιών μου, και,

μετά την επίγεια τούτη ζωή, την αιώνια ευτυχία:

γιατί τα υποσχέθηκες Εσύ, που είσαι παντοδύναμος, πιστός,

φιλάνθρωπος και φιλεύσπλαχνος.

Με αυτήν την ελπίδα θέλω να ζήσω και να πεθάνω. Αμήν.